ایرانی ها چه رویایی در سر دارند؟

اسم فوکو را شنیده اید؟ همان فیلسوف کچل پست مدرن فرانسوی! می دانستید به ایران آمده و درست در سال 57 انقلاب را از نزدیک دیده و مقالاتی نوشته؟ فوکو در همان زمان دید جدیدی به انقلاب ایران داشت که هنوز تازه است، دیدی بی طرف و موشکافانه و تا حدودی پست مدرن.
فوکو از شهریور تا آبان 57 دو بار به ایران سفر می کند و در تهران، قم و آبادان با برخی از رهبران ملی و دینی و اعتصابگران دیدار می کند و مقالاتی منتشر می کند. نشر هرمس ترجمه مقالات او را در کتابی تحت عنوان " ایرانی‌ها چه رویایی در سر دارند" چاپ کرده است. البته آنچه او پس از پیروزی انقلاب درباره ی وقایع ایران نوشته و نیز مصاحبه های بعدی او در این کتاب نیامده اند. اما عقاید او در مورد دلایل و عوامل انقلاب (و نه نتایج را) در بر می گیرد.
در اینجا تنها چند عبارت در خور تامل را از کتاب نقل می کنم:
یک نکته را باید روشن کرد: در ایران هیچ کس منظورش از حکومت اسلامی، رژیمی که در آن روحانیان نقش رهبری یا چارچوب فراگیر را داشته باشند نیست. (ص 37)
باید گفت ملا ها به معنی پوپولیستی کلمه "انقلابی" نیستند.(ص 31)
اسلام شیعی در واقع خصوصیاتی دارد که می تواند به خواست حکومت اسلامی رنگ ویژه ای بدهد: نبود سلسله مراتب در میان روحانیت، استقلال روحانیان از یکدیگر و در عین حال وابستگی ایشان(حتی از نظر مالی) به مریدان، نقشی که روحانی باید برای حفظ حامیان خود ایفا کند که هم نقش راهنما است و هم نقش بازتاب. (ص 37)
من دوست ندارم که حکومت اسلامی را "ایده" یا حتی "آرمان" بنامم اما به عنوان "خواست سیاسی" مرا تحت تاثیر قرار داده است. مرا تحت تاثیر قرار داده چون کوششی است برای اینکه، برای پاسخگویی به پاره‌ای مسایل امروزی، برخی ساختارهای جدایی ناپذیرِ اجتماعی و دینی سیاسی شود؛ مرا تحت تأثری قرار داده است چون از این جهت کوششی است برای اینکه سیاست یک بعد معنوی پیدا کند. (ص 41)
پیوند شخصی و نیرومند مردم با آیت الله خمینی دارند، شاید به سه چیز مربوط شود:
1. خمینی اینجا نیست، پانزده سال است که او در تبعید است.
2. خمینی چیزی نمی‌گوید، چیزی جز نه ـ نه به شاه، به رژیم، به وابستگی.
3. خمینی آدم سیاسی نیست، حزبی به نام خمینی و دولتی به نام خمینی وجود نخواهد داشت. (ص 64)
شاید این نخستین قیام بزرگ بر ضد نظام‌های جهانی باشد، مدرن‌ترین و دیوانه وار ترین صورت شورش. (ص 65)
---------------------------------------
ایرانی ها چه رویایی در سر دارند؟
میشل فوکو
حسین معصومی همدانی
نشر هرمس
66 صفحه
چاپ چهارم: 1386
700 تومان